دسته: علوم انسانی
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 9928 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 39
مقاله بررسی مهاجرت، حاشیه نشینی و امنیت اجتماعی شهرها
چکیده مقاله
مهاجرت و حاشیه نشینی دو پدیده به ظاهر متفاوت می باشند که برآیند یک عامل مشترک بوده و نتایج و تبعات مشابهی هم بخصوص برای شهرها بدنبال دارد.
مهاجرت که خود نتیجه نابرابری های مکانی و بی عدالتی های منطقه ای می باشد، به دلیل ویژگی های خاص مهاجران و علل مهاجرتشان پیامدهای منفی متعددی برای شهرها و روستاها بدنبال دارد که از جمله آنها ظهور و گسترش پدیده حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ می باشد.
حاشیه نشینان به علت فقر شدید و همه جانبه (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و...) و اعتراض نسبت به وضع موجود و ابراز وجود در شهرها، اقدام به فعالیت هایی می نمایند که موجب سلب آسایش شهروندان و امنیت شهرها می گردد.
این موضوع در شهر مشهد از شدت بیشتری برخوردار بوده و مشکلات زیادی را هم ایجاد نموده است. سرقت های متعدد، آدم ربایی و آدم کشی، قاچاق مواد مخدر، شرارت، تجمعات خیابانی و... از جمله این معضلات هستند.
آنچه مسلم است بدون توجه به علل مهاجرت روستاییان و سکنه شهرهای کوچک به شهر های بزرگی مانند مشهد، مبارزه با معلول و تلاش برای ساماندهی حاشیه نشینی نتایج ملموس و چندانی نخواهد داشت.
مقدمه:
مهاجرت بی رویه به شهرها و گسترش حاشیه نشینی در قرن گذشته و قرن اخیر از معضلات مهم شهرهای بزرگ جهان، بخصوص در کشورهای در حال توسعه می باشد، که پیامدهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی متعددی به دنبال داشته است.
این دو پدیده جمعیتی و شهری اگر در راستای هم قرار گیرند و به هم پیوند بخورند، قطعاً مشکلات و پیامدهای منفی مضاعفی را برای یک جامعه بخصوص شهرهای بزرگ به دنبال خواهند داشت.
از آنجایی که علل حاشیه نشینی رانمی توان خارج از چارچوب علل مهاجرت بخصوص مهاجرت روستا به شهر بررسی کرد، می بایستی آنها را به طور توأمان مطالعه نمود. چرا که از یک طرف عوامل دافعه (Pushfactors) در روستا موجب تخلیه این واحدهای جمعیتی و مولد می گردد و از طرف دیگر عوامل جاذبه (Pull factors) آنها را به سوی شهرها کشانده و سربار جامعه شهری می نماید.
برای بررسی نقش این فرآیند در مسائل شهری و بخصوص امنیت اجتماعی شهرها لازم است دلایل مهاجرت، تیپ مهاجران و خصوصیات آنها و همچنین وضعیت مناطق حاشیه نشین شهرها و ساکنان آنها مورد توجه قرار گیرند. چرا که بخش اعظم بزهکاری ها، جرم های مشهود و نامشهود و جنایاتی که در این کانونهای جمعیتی اتفاق می افتد و یا ساکنان آنها در سطح جامعه مرتکب می شوند، ناشی از ساختار فیزیکی، فرهنگی، جمعیتی و اقتصادی این نواحی و ساکنان آنها می باشد.
حاشیه نشینان دارای وضعیت اجتماعی و اقتصادی نامناسبی بوده و بندرت جذب ساختارهای مدرن شهری می شوند. برداشت ها و روحیات خود آنها، نحوه برخورد و رفتار شهروندان دیگر با آنها، عدم توجه مسئولان سیاسی و خدماتی شهرها به آنها، موجبات ایجاد روحیه عصیان ورزی و حس انتقام در آنها شده که خود را به صورت رفتارهای نابهنجار و مشکل آفرین بروز می دهد.
بررسی نظریات مربوط به پاتولوژی شهری (آسیب شناسی شهری) و اکولوژی جرایم شهری و خشونت ها و ناآرامیهای شهری و انطباق آنها بر حاشیه شهر مشهد مبین ارتباط مستقیم بین ویژگیهای مهاجر و حاشیه نشین با بزهکاری و کاهش ضریب امنیتی شهرها می باشد.
مهاجرت:
| |
«مهاجرت جابجایی بین دو واحد جغرافیایی یا به عبارت دیگر ترک یک سرزمین و اسکان در سرزمین دیگر است.» (1)
حرکات مکانی جمعیت یا مهاجرت یعنی «تغییر محل اقامت معمولی از یک نقطه جغرافیایی به نقطه دیگر» (2) که می توان آن را از نقطه نظرات مختلف تقسیم بندی نمود مانند: فاصله مبدأ تا مقصد، طول مدت اقامت در محل جدید، عبور از مرزها و ...
از نظر عبور از مرزها مهاجرت ها یا «بین المللی» و یا «داخلی» هستند، که هرکدام به نوعی می تواند زمینه ساز مشکلاتی در مقصد باشد. در این بین هجوم آوارگان کشورهای مجاور مانند آوارگان افغانی و مهاجرت روستا به شهر در داخل یک کشور مشکلات و تبعات بیشتری دارند.
مهاجرت به عنوان یک پدیده اجتماعی می تواند نشانه پویایی و تحول جامعه باشد و موجب ترقی و پیشرفت شود، همانطور که پیرمن عقیده دارد که: «هجرت روستایی نه تنها انحطاط آور نیست بلکه مترقی نیز هست». (3) اما مهاجرت های بی رویه و بدون برنامه که نتیجه اجرای سیساست های غلط دولت ها و نابرابری های شدید مکانی می باشد، اثرات مخربی بر پیکر روستاها و شهرها وارد آورده و فضاهای جغرافیایی را از حرکت و پویایی باز می دارد. (4)
1- بعد فرهنگی:
فرهنگ حاشیه ها اختلاطی از فرهنگ های گوناگون می باشد. عناصر و ارزش های فرهنگ شهری و روستایی و گروه های مختلف قومی، نژادی و مذهبی در این مناطق یافت می شود. مهاجران روستایی بتدریج ارزشهای کهن خود را از دست داده و ارزش های دیگری کسب می کنند و به همین جهت دارای رفتارهای متضاد و تناقضات فرهنگی متعددی هستند. این مسئله بر روح و روان افراد بخصوص جوانان تأثیر گذاشته و آن را دچار اختلال و اغتشاش می نماید. کشمکش های روانی و درونی موجب بروز رفتارهای نابهنجار و ضد اجتماعی و پرخاشگری می گردد.
فقر فرهنگی در این جوامع موجب بی نظمی های فردی، خانوادگی و گروهی می شود. جوانان و نوجوانان معمولاً به علت فقراقتصادی و فرهنگی خانواده ها درس را رها نموده و به دنبال کار می گردند، که البته به علت عدم وجود امکانات اشتغال سالم در جامعه سرگردان شده و فقر و بیکاری و بیسوادی در یکسو و فشار برای تهیه پول از سوی دیگر آنها را به سوی امور غیرقانونی و حتی خلاف و جرم سوق می دهد (فعالیتهایی که معمولاً درآمدشان بیشتر از کارهای قانونی می باشد) این شرایط زمینه را برای باندهای بزهکار، قاچاق فروشان، سارقان، اشرار، آدم رباها و... فراهم می نمایدتا یارگیری نموده و مزدور بی مزد و کم دردسر به خدمت گیرند.
آشنایی جوانان با مسائل جنسی به دلایلی زود عملی می شود، مزاحمتهای جنسی بخصوص برای بانوان و حتی دختران کوچک، خودفروشی، علاقه به قانون شکنی و مباهات کردن به آن، زیاد به چشم می خورد. جوانان به جای بالا بردن توان علمی و حرفه ای خود معمولاً در فکر بالا بردن قدرت و توان جسمی خویش هستند تا بتوانند در جامعه شهری جایی برای خود بیابند. علاقه آنها به جریانهای هیجانی، مشارکت در نزاعها و تجمعات غیرقانونی خیابانی، خیابان گردی، باج گیری و حتی مزاحمت برای نوامیس مردم و... را از ارزشهای ابراز وجود و بزرگ نمایی خود می دانند.
فقر فرهنگی و داشتن چنین روحیاتی از سوی حدود یک سوم جمعیت شهر مشهد موجب می شود برخوردها و رفتارهای معمولی و اجتناب ناپذیر شهری، مانند تصادفات، پارک اتومبیل، صف های مختلف و... تبدیل به درگیریها و نزاعهای خونین شوند و فضای ناامنی را برای جامعه ترسیم نماید و فشارها و لطمات روحی و روانی زیادی برای شهروندان بخصوص زنان و کودکان ایجاد نماید.
دسته: علوم اجتماعی
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 8597 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 41
فهرست
چکیده ... 3
کلید واژه ... 3
طرح مسئله ... 3
روش تحقیق ... 4
اهداف تحقیق ... 4
اهمیت و ضرورت تحقیق ... 4
فرضیات تحقیق ... 5
ادبیات تحقیق ... 5
مقدمه ... 6
تعریف حاشیه پیرامون شهر ها ... 6
تعریف حاشیه های درون شهری ... 6
تعریف اسکان غیر قانونی (عدوانی) ... 7
دلایل ظهور پدیده حاشیه نشینی ... 7
مهاجرت ... 8
تاریخچه حاشیه نشینی در برخی از کشورهای جهان ... 8
تاریخچه حاشیه نشینی در ایران ... 9
نتایج و اثرات حاشیه نشینی ... 10
پیامدهای زیستی حاشیه نشینی در ایران ... 10
چالش های عمده حاشیه نشینی ... 10
روش های مقابله با پدیده حاشیه نشینی در جهان ... 11
روش های مقابله با پدیده حاشیه نشینی در ایران ... 12
مطالعات حاشیه نشینی در منطقه غرب مشهد (قلعه وکیل آباد) ... 12
علل حاشیه نشینی در قلعه وکیل آباد ... 13
ویژگی های جمعیتی ... 13
بررسی کاربری اراضی ... 13
وضعیت اقتصادی ... 13
ویژگی های اجتماعی و فرهنگی ساکنین قلعه وکیل آباد ... 13
بررسی ابعاد و مساحت قطعات - نحوه جرم گذاری و سطح اشغال ... 14
بررسی و تعیین حجم عبور و مرور در خیابانها و تقاطع های مهم ... 14
بررسی موقعیت و حجم پارکینگ ها ... 14
نتیجه گیری ... 14
پیشنهاد ... 15
منابع و مآخذ ... 16
چکیده
اصطلاح حاشیه نشینی یا زاغه نشینی و.. در کشورهای در حال توسعه به محلات فقیر نشینی اطلاق می شود که در اطراف شهرهای بزرگ به وجود آمده و ساکنین این مناطق به علل گوناگون نتوانسته اند جذب نظام اقتصادی- اجتماعی شهر شده تا از امکانات و خدمات شهری استفاده نمایند. حاشیه، فرهنگ مخصوص به خود دارد. فرهنگ حاشیه نشینی بازتاب شیوه زندگی طبقات پایین اجتماع است که معمولاً فرهنگ فقر شناخته می شود. تقریبا اکثر کشورهای جهان اعم از پیشرفته یا عقب نگه داشته شده دوره هایی از حاشیه نشینی را در شهرهای خود تجربه کرده اند، اما مشکل اصلی در کشورهای جهان سوم نهفته است. مثلاَ در هند جمعیت زاغه نشین شهرهای این کشور چیزی بین 30 تا 50 درصد کل ساکنین آنهاست.
سکونتگاه غیر قانونی (عدوانی) را می توان به عنوان یک منطقه مسکونی تعریف کرد که بدون مطالبه قانونی برای دریافت زمین و یا اجاره از سوی مقامات مربوطه برای ساختن خانه توسعه یافته است. زاغه های غیرقانونی معمولا در حاشیه شهرها ظاهر می شوند.
شکل گیری و توسعه سکونتگاه های غیر قانونی تابعی از عوامل داخلی و خارجی است. از عوامل داخلی می توان به مواردی مانند فقدان ممر عایدی تضمین شده و دیگر مسائل مالی، شغل های روزمزد با دستمزد کم که در بسیاری موارد موقت و نیمه دائم است.، اشاره نمود.
دلایل خارجی نیزمواردی مانند: مهاجرت، قیمت بالای زمین و مسکن، بی توجهی دولت نسبت به رسیدگی به وضعیت این مناطق، استاندارد های بالای مسکن قابل قبول، ضوابط و مقررات، طرح های پیچیده وموانع نهادی و سازمانی را شامل می شوند.
توسعه شهری در ایران در فاصله سال های 1340-1320 مبنتی بر رشد مهاجرت روستایی بوده و دو قطب مرفه نشین شهری و فقیرنشین در این دوره خود نمایی می کند.
در سال 1351، به دلیل اصلاحات ارضی و همچنین عدم کارائی اقتصاد کشاورزی روستاها، موج مهاجرت های گسترده ای به شهرهای بزرگ رخ داد که به نمود یافتن زیست حاشیه ای منجر شد.
روش های مقابله با پدیده حاشیه نشینی: 1- تغییر موقعیت ساکنان زاغه ها و مناطق فقیر نشین مرکز شهر
2- پاک کردن منطقه از زاغه ها و بازسازی و توسعه مجدد آن و 3- بهسازی محله های فقیر شهری می باشد.
تحولات اقتصادی و اجتماعی در گسترش و ایجاد پدیده حاشیه نشینی بسیار موثر بوده است. لذا به منظور کنترل و در صورت امکان حذف این پدیده باید به ایجاد تعادل فضایی (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی) در سطح مناطق دست یازید. با استفاده از روش توانمند سازی، بهره جستن از اعتبارات جهانی، تخصیص بخشی از اعتبارات ملی به این مهم، جلوگیری از مهاجرت بی رویه از طریق عمران و آبادانی روستاها، در مهارکردن این پدیده شهری نشینی، بازنگری طرحهای جامع و تفصیلی شهری، به منظور پیش بینی فضاهای مناسب برای تولید مسکن کوچک، مقاوم و ارزان قیمت برای زوجهای جوان، خانواده های کم درآمد و ... برای اقشار آسیب پذیر باید خانه ای کوچک ولی مقاوم و مجهزساخته شود.
کلید واژه: اسکان غیرقانونی (عدوانی) - زاغه نشین - آلونک نشین - مهاجرت
طرح مسئله
حاشیه نشینی به عنوان یکی از مهمترین مسائل و معضلاتی است که کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته درگیر آن شده اند. افزایش مهاجرت به شهر ها رشد سریع و گسترده ی جمعیت و عوامل اقتصادی و ... موجب بروز عوارض متعدد شهری شده است که از آن میان میتوان به پدیده حاشیه نشینی و یا همان اسکان های غیر رسمی اشاره کرد.
از آن جا که کارخانجات و موائد زاید آن ها و فرودگاه ها با آلودگی صوتی زیادی که دارند، همه در اطراف شهر ها سکنی گرفته اند لذا ارزش زمین در این نواحی کمتر از دیگر قسمت های شهر شده و در نتیجه سر ریز جمعیتی که بدان اشاره شد به صورت حومه نشین و آلونک نشین در این نواحی شکل میگیرد.
سکونتگاه های بی ضابطه و حاشیه ای عمدتا به دلیل ارتباط مستقیم با یکی از نیاز های پایه ای انسان (مسکن) اهمیت مییایند و با لواقع حاشیه نشینی معضلی است که بر اثر نابرابری های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بوجود آمده است.
با توجه به این مطلب حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی یک پدیده نامطلوب، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی است. و عارضه ای ناخوانا در مدیریت شهری محسوب میشود.
حال این سوال مطرح است که:
- عمده ترین عوامل (علل) پیدایش حاشیه نشینی کدامند؟
- پیامدهای حاشیه نشینی و اثرات آن در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی چیست؟
- عمدتا چه قشری در مناطق حومه شهر (حاشیه ای) ساکن میشوند؟
- مناسب ترین راهبرد ها، سیاست ها و اقدامات اجرایی برای ساماندهی به اسکان غیر رسمی کدامند؟
روش تحقیق
روش تحقیق بصورت توصیفی - تحلیلی بوده که از انجام مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی در رابطه با موضوع تحقیق و جمع آوری مطالعات مربوط به حاشیه نشینی به بررسی و تجزیه و تحلیل محدوده پرداخته شده و با شناسایی مشکلات، تنگناها و فرصت های موجود، اهداف کلی راهبردها و روش های مقابله با پدیده مذکور ارائه گردیده است.
اهداف تحقیق
مطالعه و تحقیق پیرامون مسائل مختلف شهری و روستایی از اساسی ترین کارهایی است که در هر کشور باید صورت گیرد تا برنامه ریزی های توسعه و عمران آن کشور بطور دقیق و صحیح انجام شود در کشورهای توسعه یافته به این امر توجه بسیار شده و قسمت زیادی از بودجه کشور را به این بخش اختصاص داده اند.
با توجه به اهمیت مسئله توسعه شهر ها و گسترش بیش از حد شهر های بزرگ و پیدایش حاشیه نشینی، مطالعه حاشیه نشینی و زاغه نشینی بسیار مهم و ضروری است چرا که جهت برنامه ریزی های توسعه و عمران شهری یک برنامه ریز باید با خصوصیات اکولوژی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و جمعیتی کلیه مناطق شهری آشنا باشد.
هدف عمده در این تحقیق شناخت علت اصلی گسترش شهر ها و خصوصا شهر مشهد و جلوگیری از مهاجرت بی رویه به شهر های بزرگ و به دنبال آن محو شدن مناطق حاشیه نشین در سطح شهر مشهد و ایجاد نوعی تعادل بین مناطق حاشیه ای و مرکز شهر میباشد. از دیگر اهداف تحقیق ارائه راهبرد هایی در جهت رفع معضل حاشیه نشینی در کلانشهر مشهد و دست یافتن به توسعه پایدار است.
اهمیت و ضرورت تحقیق
افزایش جمعیت شهری و گسترش شهر ها و پیدایش حاشیه نشینی و عوارض مختلف دیگر آن در حال حاضر یکی از دشواریها مشکلاتی است که در سطح ملی و منطقه ای اذهان عمومی و مسئولین کشور را به خود مشغول داشته است.
برنامه های توسعه اجتماعی و اقتصادی - سیاسی و امنیتی در کشور ایران مسئله حاشیه نشینی، پیرامون شهر های بزرگ را در بعضی مناطق تشدید نموده بطوری که مهاجر پذیری شهر ها رابطه مستقیم با گسترش شهر ها و این دو نیز رابطه مستقیم با پدیده حاشیه نشینی و همچنین رابطه مستقیم با سیاست های دولت دارد.
انتخاب یک شهر به عنوان قطب توسعه اجتماعی و سیاسی - اقتصادی و صنعتی مسئله توسعه شهر ها را تسریع نموده و از طرف دیگر موجب خالی شدن منطقه ای از کشور می شود. بنابراین قبل از اعمال سیاست گزاری در رابطه با مناطق مختلف مطالعه تاثیرات این سیاست بر روی جابجایی مکانی جمعیت و تاثیرات مثبت و منفی آن بر مناطق مبدا و مقصد ضروری به نظر میرسد.